Bovenlichten en snijramen in Nederland

Het maalkruis (vervolg 1)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

dsc03306muiden-klein.jpg
maalkruis aangebracht op middeleeuwse kerkmuur van de NH kerk te Muiden

Op de kerkmuur
 
Op de middeleeuwse kerkmuur van de kerk van Muiden (N-H)  werd al bij de bouw een kruis op dit gebouw doelbewust aangebracht. De bevolking moet dit teken begrepen hebben als onheilwerend. Ook op de koormuur van de oude kerk in Waalwijk (N-B) en op het Waaggebouw te Amsterdam ( = voormalige stadspoort) kun je dergelijke en andere tekens in een donkere (gesintelde) steensoort aantreffen. Zie hiervoor: middeleeuwse muurtekens.
 

Het  Zandloper-motief
 

dsc02121noordwijk-klein2.jpg
Bij Noordwijk: luiken met maalkruis-motief

Woning in de buurt van Noordwijk royaal uitgerust met luiken voor de ramen. In het zandlopermotief is ook het maalkruis te herkennen. Dit zandloper-motief is waarschijnlijk uit het maalkruis voortgekomen.
 

Stiepeltekens
 
Dat het maalkruis al uit voor-christelijke tijd stamt, is ook af te leiden uit de stiepeltekens, die je soms nog aantreft op de midden-stutpaal van de grote mendeuren ( de stiepel). Hieronder zien we daarvan een museum-voorbeeld uit 1637. Het stiepelteken is tevens voorzien van 2 wijdingskruisjes.
 
De oudste stiepels zijn uit de 15e eeuw, toen men behoefte kreeg aan bredere deuren en dit vroeg om een extra stutpaal in het midden, waartegen ook de grote deuren zich konden sluiten. Om zoveel mogelijk alle onheil (blikseminslag, brand en hekserij) uit het huis te houden, geloofde men in de sterke werking van deze tekens.

stiepel1.jpg
stiepelteken uit 1637 op de stiepel van Twentse boerderij, nu in Rijksmuseum Twente.

Ook tegenwoordig betekent het kruis nog: hier wegblijven, je mag hier niet stilstaan. De foto is gemaakt in Haarlem.

dsc05687haarlem-klein2.jpg
Haarlem: toepassing als verkeersteken

Als bovenlicht
 
Enkel een kruis als bovenlicht lijkt niets te betekenen te hebben, maar de geschiedenis als onheilafwerend teken is al oud.
 

dsc06582zierikzee-klein.jpg
Zierikzee: maalkruis 20e eeuw (?)

 
Ook hieronder nog wat voorbeelden van maalkruisen, aangebracht in bovenlichten: in Amsterdam eentje van al wat oudere datum en een wat nieuwere in Noordwijk binnen.

dsc08293prhendrikkade.jpg
Amsterdam-Pr. Hendrikkade: maalkruisen 1e kwart 19e eeuw.

Boven dubbele deuren zie je vaak dat het bovenlicht ook dubbel wordt uitgevoerd. Hier een woning in Noordwijk-Binnen met een redelijk moderne uitstraling.

dsc02125noordwijk-klein.jpg
Noordwijk: een dubbele deur heeft meestal twee identieke bovenlichten naast elkaar

BACK

START

NEXT