Bovenlichten en snijramen in Nederland

11. Palmet en lotus

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

palmet-inhoekschilderijlijst.jpg
palmet in hoek schilderijlijst 18e eeuw

palmet_aigion-grieks500bc.jpg
Palmet uit Aigion, Griekenland: 500 BC

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het Palmet is een symbool, dat bestaat uit een waaier van afgeronde of puntvormige blaadjes, die ontspruiten vanuit een basis, bestaande uit een symmetrische dubbele spiraal. Het is moeilijk om een goede beschrijving te geven, want het palmet neemt tal van hieraan verwante vormen aan.

Ook is het niet goed mogelijk om een bepaalde cultuur te noemen als feitelijke oorsprong.

phoenix_dactylifera.jpg
Phoenix dactylifera oftewel de dadelpalm

 

 

 

Wat wel zeker is, is dat het palmet-motief ontstond in het oostelijke mediterrane gebied, waar het tot stand kwam vanuit verschillende succesvolle elementen. Een basis met symmetrisch geplaatste spiralen met daarop de waaiervormige uitsteeksels. De naam palmet suggereert dat het een voorstelling is van een palmblad, maar een naam zegt nog niet alles.

Toch lijkt de dadelpalm hiervoor wel in aanmerking te komen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

figuur Eva Wilson: 8000 years of ornament
scannen0005_640x480.jpg
detail tempelrelief in Deir-el-Bahri Egypte ca 1500 BC

De dadelpalm Phoenix dactylifera is een van de oudste cultuurgewassen in de oudheid. Van ouds groeide hij in India, Zuid Irak en Arabië. Door mensen, die afhankelijk waren van de boom en zijn producten, is hij meegenomen en verspreid naar Westelijk Azie, Egypte en Noord Afrika. Door zijn belangrijkheid kreeg de boom een heilig imago. Hij wordt al afgebeeld op de oudste voorstellingen die we uit Egypte kennen ( 3000 BC). Het dadelpalmmotief kreeg in het oude Egypte een paar karakteristieke kenmerken: drie rechte blaadjes aan de top, symmetrisch gekrulde blaadjes aan beide zijden van de stam, waaronder dadels hangen en een paar uitlopers aan de voet. Vaak spruiten dan drie stammen voort uit eenzelfde basis, wat een beeld is van een vrouwelijke palm. Dit motief had ook een vrouwelijke symboolfunctie.

 

 

 

 

 

figuur Eva Wilson: 8000 years of ornament
scannen0010_640x480.jpg
palmetten, afgewisseld met granaatappels: Assyrië 9e eeuw BC

Maar ook de Lotus kan van invloed zijn geweest. Bij de Lotus wijken de blaadjes straalsgewijs uiteen van uit de bloembodem.
 
 

papyrus-ani-aan-osyrus-lotus.jpg
Egyptische papyrus met lotusbloemen rechtsboven.

 

 

 

 

 

In het 2e millennium BC raken de oude Egyptische motieven (lotus, papyrus, lelie en palm) wijd verspreid door westelijk Azie. Samen met de inheemse spiralen worden ze op allerlei manieren als decoratie gebruikt.

 

 

 

 

 

 

figuur: Eva Wilson: 8000 years of ornamentation
scannen0013_640x480.jpg
kreta: paleis van Knossos: ca 1650 BC

dsc06181-kreta-laatminoisch-palmet-op-vaas-1300bc.jpg
Kreta: Laat-minoische vaas met palmet-motief; 1300 BC

In het Minoische Kreta ( ca. 2000 BC) kwamen deze culturele invloeden van verschillende kanten bij elkaar en dan weten de Kretenzische pottenbakkers creatief met deze motieven om te gaan, zodat er weer nieuwe vormen ontstaan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dsc05988-uitsnede-palmet.jpg
Kreta: Laat-Minoische tijd (ca 1300): sarcofaag met beschildering van palmetten.

Mardoek (?) in tempel; Babylonie: ca. 900 BC
babylonie-god-intempelmetzonneschijf.jpg
pilaar van een palmstam met boven en onder spiralen: boven het hoofd van de god: maan en sterren

Maar ook in de Babylonische en Assyrische kunst zien we versmeltingen van palmet, lotus, papyrus en spiralen.  Uit afbeeldingen in steen (zoals hiernaast links) is af te leiden, dat het palmhout ook veel werd toegepast in de bouw van de paleizen en hun decoraties. B.v. palmbomen als pilaren. De pilaar hier heeft zo wel aan boven- als onderzijde dubbele voluten.

 

Daarbij zien we hier ook weer: de god met duimstok en het meetlint; ter linkerzijde wordt een zonneschijf op een altaartafeltje rechtop gehouden. Naast het hoofd van de godheid (Mardoek?) de maan en 2 sterren.

voorwerp in British Museum
nineve-paleisassurbanipal-645bcleeuwmetboom.jpg
Nineve-Nieuw Assyrisch rijk onder ashurbanipal in 645 BC

Hierboven is een relief in steen uit de tijd van koning Ashurbanipal (645 BC). Er is hier (achter de liggende leeuw) een levensboom met geweivormige takken getekend, waaruit twee wijnranken omlaaghangen, zwaar van de druiven. De uiteinden van de ranken laten een palmet zien in de vorm van een driespruit met omgekrulde kelkblaadjes zien. In later tijden zal dit motief leiden tot de Franse Fleur de Lis.

BACK

START

NEXT