Bovenlichten en snijramen in Nederland

19. De schelp

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

dsc04107vollenhove.jpg
Vollenhove: Renaissancegevel met schelpmotieven boven alle vensters.

De geboorte van Venus (Aphrodite) wordt in de Romeinse tijd al op fresco's.afgebeeld (Pompei).  Tijdens de Renaissance zullen Botticelli en Titiaan haar schilderen met de voeten op een schelp. Dit waterdier verbindt seksuele symboliek met die van de verwekking, vruchtbaarheid en geboorte, wat de schelp tot een attribuut van de liefdesgodin maakt.
 

scannen0014venus-kl.jpg
Botticelli: schildering van Venus op een schelp

De christelijke symboliek is een iets andere. De schelp wordt gezien als symbool van de wedergeboorte, als beeld van het graf, dat de mens omsluit, voor hij op de jongste dag zal opstaan.
Dat Maria ook met een schelp wordt afgebeeld, zal te maken hebben met het feit dat ze, net als het maansymbool, ook dit attribuut van Venus heeft overgenomen. Het thema geboorte past natuurlijk wel goed bij Maria.

100_0062-pompei-kl.jpg
Pompeï: kandelaarvoet met schelp-versiering

In Pompeï zien we het schelpmotief verwerkt in gebruiksvoorwerpen. Je kunt hier boven zien, dat het dan geen bijzondere symbool betekenis heeft, maar puur voor de versiering.
 

pectenjacobaeus.jpg
De jacobsschelp: Pecten Jacobaeus

Het meest bekend is toch de St. Jacobsschelp, die pelgrims dragen op weg naar Santago di Compostella, waarvan wordt gezegd dat zich in die stad het graf bevindt van de apostel Jacobus. Deze Jacobus was de broer van Andreas. St Jacobus is de nationale beschermheilige van Spanje. De schelp is in de middeleeuwen tot het symbool van deze Jacobus geworden. De waarom-vraag is gehuld in allerlei legenden, die elkaar tegenspreken.
 
 

renesse100_0035-kl.jpg
Jacobsschelp boven de ingang van de kerk van Renesse.

Wieringermeer
 
Een grote kruik van ca 1300 na Chr., gevonden in de bodem van de Wieringermeer, is versierd met jacobsschelp-vormige applieken. De kleine druiventrosjes bovenop kunnen wijzen in de richting van een wijnkan. De kan is voorzien van een laag donkergroen loodglazuur.

rmo-wieringermeer-vlaamsekruik-ca1300-100_0002.jpg
Vlaamse kruik: bodemvondst Wieringermeer: uit ca 1300.

Utrecht
 
Op gevels en in ornamenten wordt de schelp vaak gebruikt op de wijze van het palmet. Dank zij de symmetrie wordt de schelp meestal centraal boven of onder in het ornament geplaatst.

dsc03108deventer.jpg
Utrecht: de Jacobsschelp als versiering boven een venster

Den Haag
 
In de tuin van het gemeentemuseum zijn in een muur barokke nissen met beelden uit de binnenstad opnieuw aangebracht.
 

dsc07840haagsgemmus-klein.jpg
beelden en bas-relief in tuin van Haags Gemeentemuseum

Amsterdam
 
Barokke gevel aan de Haarlemmerdijk.
 

dsc08184haarlemmerdijk.jpg
Amsterdam Haarlemmerdijk: schelpmotief in raamomlijsting Lod XIV-periode.

BACK

START

NEXT