Bovenlichten en snijramen in Nederland

De Levenszon (vervolg 3)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

 

Van Egypte overgenomen

Vanaf 1500 BC komt er nog een nieuw zonnesymbool bij in Mesopotamië: de gevleugelde zon. Waarschijnlijk toont dit de invloed van Egypte waar dit symbool toen al 1500 jaar bekend was. Eerst leerden de Hittieten het gebruiken en daarna de Assyriers. De Egyptische slangen ontbreken. Vanaf 1200 krijgt de zon een paar uitstekende handen. Dit voldoet niet zo lang, dan wordt het hoofd van de zonnegod boven de zon geplaatst. Onderaan de zon hangen dan nog een paar sprieten, waarvoor het lastig is een betekenis te vinden.

 

Maar duidelijk wordt hier wel de vermenging van het zonnesymbool met het vogelsymbool, dat we later weer apart van elkaar maar wel tezamen aantreffen.

achaemenidisch-zonmetkopenvleugels.jpg
Achaemenidische zon met godenhoofd (Perzisch: 5e/4e eeuwBC)

zonnegodshamash-sargonidisch.jpg
zonnegod Shamash in Sargonidische tijd

De zonnegod

In de Sargonidische tijd was er al een zonnegod van naam bekend: Shamash. Stralen gaan uit van zijn schouders. In zijn handen houdt hij zijn regalia: hoogstwaarschijnlijk:een duimstok en meetlint. (de regalia van koningin Beatrix zijn rijksappel en scepter)

 

In de eerste eeuwen na Chr. zijn de stralen verdwenen. We zien dan een soort nimbus, een aura die we ook kennen van katholieke prenten, rond de hoofden van zonnegoden en hun dieren. Hoofd of kop is met een zonnekrans omgeven. Zie bijgaande figuur van een haan. Dat de haan ook een zonnevogel is, zal niemand verbazen, aangezien hij graag luidt kraait als de zon verschijnt.

 

haanmetnimbus-sassanidisch.jpg
Haan met nimbus ( =aureool): Sassanidische tijd

 
De nimbus zal afgeleid zijn van de zon-symboliek. Er is een interessante link te leggen tussen het zon-symbool, dat via de nimbus overgaat in de krans.
 

De Grieken kenden de god Helios. Van een echte zonnecultus was er bij de Grieken geen sprake. Helios mende zijn zonnewagen dagelijks langs het hemelruim en hield in de gaten of de mensen wel goed leefden.

 

Ten tijde van keizer Aurelianus kende Italie de zonnegod Sol Invictus Elagabal.

Deze Syrische godheid werd in de 3e eeuw zeer populair in Rome. 

 

sol-invictus-altaar-nimbusrondhoofd.gif
altaar van sol invictus met stralenkrans rond het hoofd

Ook de eredienst van Mitrash (afkomstig uit Iran) concurreerde hevig met het ontluikende christendom. Mitrash werd ook meer en meer een zonnegod.

Toen keizer Constantijn het christendom als staatsgodsdienst verordonneerde, kregen veel van de elementen van deze zonnecultus een plek binnen het christendom.

dsc04378adamkeizersgracht.jpg
A'dam Keizersgracht: 19e eeuw, met begeleidingsvogeltjes

 Spiralen
Het vraagt nog wat verdere studie om ook de zonsymbolen van de noordelijke Germanen te begrijpen en een een plek te geven. Al in prehistorische tijd komen raderen en spiralen voor op rotstekeningen in Zweden. Het is aantrekkelijk om ook de spiraal te zien als een zonneteken. De om de aarde draaiende zon beweegt in steeds lagere banen boven de horizon tot zij door het laagste punt heen is en weer grotere (hogere) cirkels beschrijft.
 

Labyrinth
 
De spiraal treffen we ook aan als 'labyrint', uitgelegd in steen op de grond, zodat men bij rituele gelegenheden de gang naar het midden kan maken en vandaar uit weer (met hernieuwde levenskracht) de weg naar buiten.
 
Ik kom hier nog op terug bij een latere behandeling van deze materie: De Spiraal.

BACK

START

NEXT