Bovenlichten en snijramen in Nederland

1.1. Oude prenten en gravures uit de 17e en 18e eeuw

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

maastricht-bokstraat-bijsn.jpg
Maastricht-vroegere Bokstraat

Tekening Philippe van Gulpen uit 18e eeuw.  De Bokstraat te Maastricht. Huizen afgebroken bij aanleg kanaal Maastricht-Luik in 1849.
Boven de deur rechts is een maalkruis te zien.

prent:: www.mythfolklore.net/lahaye
lahaye1728figures050exodxii1-27passover.jpg
Den Haag: joods paasfeest, getekend in 1728.

Figures de la Biblegeillustreerd door Gerard Hoet, en anderen. 
Gepubliceerd door  P. de Hondt in Den Haag in 1728. De bovenstaande prent is er een uit een enorme verzameling bijbelse prenten, die de gehele bijbel beslaat.
Bronvermelding:
"Image courtesy Bizzell Bible Collection, University of Oklahoma Libraries."
 
Wil je zelf rondneuzen in deze prentenverzameling:
 
We zien een bovenlicht uit de tijd van Lod XIV: 1728. Opvallend anders dan ik tot nu toe gewend ben uit deze tijd. (Pancras, bedankt voor deze vondst!!)
Het maalkruis met de rozet is er de basis van. Dit is aangevuld met concentrische 'ringen'. 
 

0017denhaag-langevijverberg.jpg
Den Haag: Korte Vijverberg: Cornelis Pronk 1743, Gemeentearchief Den Haag

Den Haag
 
Op deze tekening uit 1743 van de Korte Vijverberg (aan de smalle zijde van de Hofvijver) in Den Haag  zien we in het rechter pand, net boven de paarden, een snijraam met daarin het rijzende zon motief. Dit behoort tot het oudste type (smeedijzeren) snijramen. Deze werden aanvankelijk ook veel aangebracht boven de toegangsdeur van pakhuizen, molens en kerken.
 
Amsterdam
 
 

keizersgracht6720005.jpg
Amsterdam: Keizersgracht 672-674, getekend in 1770 door Caspar Philips Jacobsz.

Nog twee snijramen (Keizersgracht 672-674)  met rijzende zon: uit het Amsterdams Grachtenboek van 1770.
Caspar Philips Jacobsz. (1732-1789) woonde en werkte in Amsterdam, waar hij een aantal werken met gravures/etsen produceerde, gericht op het perspectief en het weergeven van de juiste lichtinval. In 1770, het jaar waarin zowel zijn dochtertje als zijn 1e vrouw overlijden, verschijnen de gravures van alle panden van de Herengracht,Keizersgracht en Brouwersgracht in druk. Op de exacte nauwkeurigheid van zijn gravures is hier en daar nog wel wat af te dingen, maar hij heeft Amsterdam toch een schitterend plaatwerk nagelaten van de belangrijkste grachten uit die tijd.

 

Op de foto's (rechts) zien we hetzelfde pand Keizersgracht 672 met een tussentijd van bijna 2 eeuwen. Nog steeds is het snijraam (een rijzende zonmotief) in dit pand en op nr 674 (Huize Couturier) te bewonderen. Of het ooit is vervangen, kan ik helaas niet nagaan.
Het kan in deze vorm al heel goed gemaakt zijn in de periode voorafgaand aan 1750.
 
Destijds in 1770 had nog maar 1 op de ca. 25 grachtenpanden een snijraam. Door nu te kijken of deze panden nog bestaan en nog steeds een oud snijraam hebben, is er achter te komen welke ramen echt oud zijn. Dit onderzoek loopt nog. Mijn eerste indruk is, dat praktisch alle ramen in de tussentijd al weer vangen zijn door modernere snijramen of helemaal verdwenen.

dsc07057.jpg
Keizersgracht 672 anno2006

dsc07058adamkeizersgracht672-uitsnede.jpg
Keizersgracht 672 in close up

 

 

Den Haag
 
De Architect Jean Coulon was een leerling van de bekende Daniel Marot, die vooral in Den Haag zijn sporen naliet. Het ontwerp uit 1717 is overigens niet uitgevoerd, maar we zien wel zijn voorstel voor een snijraam. Het linker snijraam lijkt op een voorstel voor een gietijzeren uitvoering van het rijzende-zon-motief. Dit is wel een bewijs, dat dit type raam al rond deze tijd in de mode was. Het rechter is van een type wat ik nog niet ergens ben tegengekomen, maar is qua stijl wel vergelijkbaar met het linker.

ontwerpherengracht433jeancoulon1717.jpg
Ontwerp pand met Lod. XIV snijraam: Herengracht 433 Arch. Jean Coulon

Amsterdam
 
Dit pand hier links heette het Hof van Belmonte en lag aan de Herengracht in Amsterdam. Nu is een tekenaar van gravures nooit helemaal te vertrouwen, maar het geeft toch een idee dat er een krullerig ornament aan weerszijden van een middenstijl in het bovenlicht geplaatst was.
Zie ook de foto (uit 2008) eronder van een dubbele deur met smeedijzeren ornamenten in Brussel, eentje in Den Bosch en daaronder in Rotterdam en een gravure van Leiderdorp.

herengracht586-hofvanbelmonte-gravure-1708.jpg
Bovenlicht in een gravure uit 1708: A'dam-Herengracht 586-Hof van Belmonte

100_0143brussel-smeedijzer-dubbeledeur.jpg
Brussel: vergelijkbaar smeedijzer in dubbele deur.

denbosch100_0065-dubbele-deuren-metsmeedwerk.jpg
Vergelijkbaar motief in deur in Den Bosch

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rotterdam
 
Net als bij de foto van het hof van Belmonte (A'dam) hierboven, zien we ook hier dubbele deuren met in elke deur een (eenvoudig) ornament.
Het bijschrift luidt: Het poortje van het vrouwenhuis in de Hoogstraat, J. Bikkers, gedateerd: 1859.
Het poortje zelf is veel ouder: 17e eeuws. Naar de ouderdom van de deuren moeten we dus raden. Aan de grootte van het glas te zien, zijn die van na 1800.
 
 

100_0006rdam.jpg
Oud-R'dam poortje vrouwenhuis in de Hoogstraat. Tekening 1859

Leiderdorp
 
De classicistische poort van dit voormalige kasteel te Leiderdorp heeft ook een dergelijke deur. 

foto: www.engelfriet.net
huisterdoes-leiderdorp.jpg
gravure van Huis ter Does te Leiderdorp

BACK

START

NEXT