|
Maangoden en -godinnen
Er zijn in de culturen van de
oudheid, waarvan wij onze decoratieve motieven hebben geërfd, maangoden of maangodinnen bekend. Of en hoe deze vereerd werden, is
minder duidelijk. Wat we weten is dat ze in afbeeldingen zich laten vergezellen van een maanmotief, meestal de maansikkel.
Aangezien in eenzelfde gebied
de culturen elkaar opvolgen, nemen ze soms de goden van de vorige cultuur over, maar de namen en betekenissen willen wel eens
wat wijzigen.
De wetenschappelijke term hiervoor
is syncretisme. Syncretisme is het verschijnsel dat goden in hun betekenis en attributen met elkaar fuseren.
Het syncretisme is door de tijd veel opgetreden. Als voorbeeld kan ik noemen: de goden van Sumerie, Assyrie en Babylonie;
de Griekse & Egyptische goden; de Griekse en de Romeinse goden en ook de Romeinse en Germaanse goden.
De
maansikkel en de Venussikkel
Nu is de maan
niet het enige hemellichaam met een sikkel (Engels: crescent). Ook de planeet Venus
kent schijngestalten. Als de weercondities goed zijn en je gebruikt enig doorzichtig materiaal om het licht wat te dempen,
zijn deze schijngestalten van Venus heel goed met het blote oog te zien. We mogen dus rustig aannemen dat de astronomische
geleerden in de verre oudheid al kennis hadden van de schijngestalten van Venus. In symboliek is er geen verschil
tussen de venus-sikkel en de maansikkel.
Als er al aparte
maangoden/-godinnen en venusgodinnen zijn geweest in de vroegste tijden dan zijn die in de loop de tijd, tussen 1000BC en
0BC, al steeds meer gefuseerd tot slechts enkele individuele personen.
Maangoden tref
je vooral aan bij vroege nomadisch levende volken. In gesettelde samenlevingen, die van landbouw en veeteelt
leven, neemt de invloed van de maan sterk af.
|
| op edelsteen tekst gewijd aan de maangod Nanna: 2000 BC (museum Louvre) |
Aangezien het
toch wat onduidelijk is, welke goden in welke cultuur een rol speelden, ben ik dat voor Mesopotamië maar eens wat gaan uitzoeken.
Hopelijk vind ik ook nog bronnen voor de Perzische culturen.
Mesopotamië
In de oud-Sumerische
tijd (4000 – 2350) vereerde men naast de zonnegod Utu de maangod Nanna, de zoon van de schepper-god Enlil. Nanna werd beschouwd
als heer van de kalender en de wijsheid met daarnaast de vruchtbaarheidsgodin Inanna.
De vroeg-dynastische
periode duurt van 2900 – 2350 BC. Het is de tijd van aparte stadstaten, nog zonder centraal gezag. Het uit de bijbel
bekende Ur van de Chaldeeën was één van deze stadstaten.
| Capadocie-Assyrische handelskolonie (Louvremuseum) |
|
| godin binnen de boog; links: zon/ster en rechts: maan. |
|
| hoofd van koning Sargon Naramsin, kleinzoon van Sargon I. |
Een nog al
bekend Sumerisch tijdvak (2350-2100) dat hierop volgt is de Sargonidische periode,
waarin de 12 stadstaten aaneengesmeed worden tot één rijk. Bekendste koning is Sargon I. Nieuwe godennamen: de zonnegod Sjamash en een vrouwelijke godin Isjtar.
Als vruchtbaarheidsgodin is Isjtar de opvolgster van Inanna. In Phoenicië (nu Libanon) en Kanaan (nu Palestina) heet ze Astarte (een naam die we ook vanuit de bijbel kennen) tezamen met Baal, de zonnegod. Haar ster was de planeet Venus. Volgens Herodotus droeg
ze hoorns. In Gilead (Palestina) droeg een plaats de naam Ashteroth-Karnaim, wat betekent: de gehoornde Astarte.
De Minoische moedergodin van Kreta had als attributen de dubbele bijl en de gehoornde stier. Er zijn wetenschappers,
die vermoeden dat de hoorns van de stier verband houden met de Venussikkel.
|
| Sumerisch vorst Gudea, stadkoning van Lagash-ca 2000 BC |
Na het verval
van het Sargonidische rijk krijgen we het Ur-III-rijk (2100-1950), waarin Ur-Nammu
de verdeelde landen weer onder een centraal gezag brengt. Het Sumerisch is nog steeds de landstaal en in deze periode beleeft
Sumerie een bloeitijd in de literatuur, waarvan erg veel is bewaard gebleven,
dankzij goedgeconserveerde spijkerschrift-tabletten. Lagash, ook een van deze stadstaten ziet kans om nog
wat langer onafhankelijk te blijven. De vorst Gudea laat veel beeldjes van zichzelf hakken in het keiharde
dioriet, wat bij opgravingen soms ongeschonden tevoorschijn is gekomen.
|
)
