Bovenlichten en snijramen in Nederland

2. Van kleine ruitjes naar grotere ramen

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Een van de kenmerken, die iets kan zeggen over de ouderdom van een woning, is de grote van de ruitjes binnen de ramen. Het begint vanuit de Middeleeuwen met kleine glas-in-lood-ruitjes binnen een groter kozijn, wat nog op sommige plaatsen nog wel te vinden is.
Helaas zijn ook ruiten aan vermolming onderhevig en moeten af ten toe worden vervangen. Als we nog oude raampartijen aantreffen, zijn dit meestal restauraties, waarbij de oude toestand is hersteld. In Hoorn zijn hiervan een aantal fraaie voorbeelden te vinden.

ruitverdeling-midden17e.jpg
Glas in lood met luiken voor de benedenramen

Deze tekeningen komen allemaal uit het kleine boekje: Amsterdamsche merkwaardigheden van E. Van Houten. Uitgegeven in de Heemschutserie in 1946.

ruitverdeling-2ehelft17e.jpg
Glas in lood, maar nu met iets grotere ruitjes

 
 
Het Catshuis was het eerste pand waar houten kruisroeden werden toegepast.
 
 
  

ruitverdeling-1ekwart18e.jpg
Renaissance: houten roeden, vijf ruitjes naast elkaar.

 
De overgang van de Hollandse Renaissance naar het Classicisme vind plaats rond 1640. Jacob van Campen heeft dan al het stadhuis (later: koninklijk paleis) op de Dam gebouwd in de nieuwe Classicistische stijl..

 
 
 
  

ruitverdeling2ekwart18e.jpg
Classicisme: houten roeden, de ruiten zijn al vier keer zo groot als die van de vorige eeuw

dsc07796jordaan-kl.jpg
Amsterdam: gerestaureerde pandjes in de Jordaan.

 
 
 
 

dsc07855hattem-bijsn.jpg
Hattem (bij Zwolle)

Van de 17e eeuw naar de 18e eeuw is al een hele overgang.  

dsc04916dordrecht-bijsn.jpg
Dordrecht: pakhuis, gerestaureerd naar situatie vroeg 18e eeuw.

 
 
 
 
 
   

dsc04892dordrecht-kl.jpg
Dordrecht 1728

ruitverdeling-3ekwart18e-schuiframen.jpg
In de Rococo-tijd komen de schuiframen

Als de Rococo aanbreekt rond 1750 beginnen de ramen juist wat groter te worden, waardoor er nog maar drie ruiten naast elkaar passen in een doorsnee kozijn.
Na de Franse tijd breekt de tijd van de industrialisatie aan. De kunst van het vlakglas-maken staat dan ook niet stil. We zien in de loop van de 19e eeuw het glas steeds groter worden.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ruitverdeling-1ekwart19e.jpg
Na de Franse tijd komen er mogelijkheden om groter vlakglas te maken

Deze 1e helft van de 19e eeuw is een heel arme tijd, waarin er weinig gebouwd wordt. Als er al nieuwe ruiten geplaatst worden zien we dat dus vooral bij bestaande panden gebeuren. Zo krijgt ook het paleis op de Dam in deze tijd een ruitverdeling van 2 ruiten naast elkaar in het kozijn. De bredere middenroede moest de indruk wekken, alsof het echt Franse openslaande ramen waren. Deze werden nog tot 1860 toegepast. 
 
 
 

ruitverdeling-2ekwart19e.jpg
tijd van koning Willem II: de roeden worden nog weer smaller

ruitverdeling-3ekwart19e.jpg
Tijd van koning Willem III: met nog een enkele middenstijl tot aan de middenregel.

Er worden verderop in de 19e eeuw ook gebouwen neergezet die voornamelijk uit gietijser en glas zijn opgetrokken. Denk b.v. aan het helaas afgebrande Amsterdamse paleis voor Volksvlijt en in Engeland het Crystal Palace. 

Rond 1900 kunnen de roeden al helemaal weggelaten worden.
 

dsc07912sneek-bijsn.jpg
Sneek: Grootzand 3e kwart 18e eeuw (Rococo): bovenlicht van halverwege 19e eeuw.

Als er in het begin van de 19e eeuw groter glas kan worden gemaakt, wordt in heel veel panden het oude glas eruit gehaald en dit modern ogende grotere glas aangebracht.
De talrijke donkere maalkruisen, die hier in het metselwerk te zien zijn stammen nog uit de middeleeuwen en dienden ertoe om boze geesten op afstand te houden.
Dat we momenteel toch weer wat meer oude panden met kleinglasverdeling zien, is te danken aan restauratiewerk.

dsc07848vaassen-bijsn.jpg
Vaassen: Hoektoren van De Cannenburgh: ramen vervangen in 1e kwart 19e eeuw

Het verschil tussen 1e en 2e kwart van de 19e eeuw is niet zo groot. De stijlen en regels, zoals de vertikale en horizontale roeden worden genoemd, worden wel wat smaller. Bij het huis hieronder: De Koffiebranderij zijn de ramen van de benedenverdieping typisch voor het 2e kwart van de eeuw.

dsc07252dokkum-kl.jpg
Dokkum: monumentaal pand: de koffiebranderij met prachtig bovenlicht

dsc07430naarden-kl.jpg
Naarden: ramen met ook bovenin nog een smalle middelstijl.

 
 
    
    
    
   
   
   
   

BACK

START

NEXT