|
Een molenijzer zit vast onder de bovenste molensteen (de loper) om deze netjes centraal
op zijn plaats te houden. Uit dit gebruiksvoorwerp in de graanmolens is een symbool gegroeid.
Nu waren molenijzers vroeger lang niet allemaal gelijkvormig en konden van streek tot streek nog al verschillen,
maar als symbool bleven er toch maar een paar typen over.
| foto: doesburgse molen-site |
|
| molenijzer op een molensteen. |
Molenijzers duiden in de heraldiek op het maal- en stapelrecht van graan
en zijn tevens een teken van oud rechtsbezit. Daarom wordt het gerekend tot de zogenaamde bantekens.
Een Ban is een bepaald middeleeuws rechtsgebied waarbinnen door een rechter rechtgesproken werd. Een
ban kon b.v. de grootte hebben van een tegenwoordige gemeente of iets groter. Een ban viel vaak samen met de grenzen
van een heerlijkheid.
We kennen nog bij Delft de voormalige gemeente Vrijenban, er liepen her en der Bandijken, mensen werden
verbannen...
Toekenning van het banteken in de vorm van een molenijzer gaf volgens bepaalde afspraken rechten en plichten
omtrent het malen van graan binnen het bangebied.
|
| Waar zit het molenijzer? |
|
| `wapenschild met molenijzer |
Zij die deze figuren van oudsher in hun familiewapen voerden, waren niet noodzakelijk molenaar, maar konden
ook bezitters zijn van het molenrecht.
In latere tijden duiden de molenijzers echter wel op het oorspronkelijk beroep van molenaar.
|
| wapenschild met molenijzer |
Zoals vaak in oude tijden werd een voorwerp graag in drievoud weergegeven, waarmee de maximale
zeggingskracht was bereikt.
In de heraldiek zie je dit ook nog vaak voorkomen. Zo ook hier.
|
| wapenschild met molenijzer |
In het Duits heet een molenijzer eine Haue.
Je hebt ze in soorten van heel eenvoudig tot wat meer ingewikkeld.
De heraldische vorm is nog aardig te herleiden tot de werkelijkheid van de vorm van het molenijzer
in de molen.
|
| Molen de Hoop te Garderen eenvoudig maalkoppel tweetakrijn |
|
| Wapen familie Ruthweiler |
|
| Molen Concordia met viertakrijn |
|
| Wapen van familie Kaarst |
|
