Bovenlichten en snijramen in Nederland

De Pijnappel (vervolg 1)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Het hoeft niet zo te zijn dat alles wat op de thyrsus lijkt, gezien moet worden in die traditie. Het enige wat ervan te zeggen is, is dat het motief van tijd tot tijd weer opnieuw opduikt.
 
Maar als een pijnappel een rol speelde in voorchristelijke mysteriecultussen rond de god Dyonysus (= Bacchus) waarin, naar men zegt, seksuele opwinding deel uitmaakte van de rituelen, is het toch des te verwonderlijker, als we zien dat dit typische Bacchus-symbool ook in de christelijke godsdienst te voorschijnt komt en dan nog wel zo pontificaal midden in Vatikaanstad.
Het bewijs dat er een link is met oude motieven, leveren de 2 geleidevogels, in dit geval 2 vorstelijke pauwen.
 

vatikaan.jpg
monsterkegel in Vatikaanstad, Rome.

pineconecourt.jpg
Nogmaals Vatikaanstad: Hof van de dennenkegel. De kegel wordt geflankeerd door 2 vorstelijke pauwen.

Maar ook in de kerkelijke versieringen van de gebruiksvoorwerpen komt, net als de spiraal in de staf, ook de kegel voor.
Toen de christelijke kerk verfraaiingen van haar gebouwen, meubilair en rituele voorwerpen wenste, greep zij terug op aloude motieven, waarvoor de handwerkslieden de vaardigheid hadden om ze te maken. Bovendien zouden deze motieven met een nieuwe betekenis de bevolking nog het meest hebben aangesproken.
Het is te vergelijken met het zingen van nieuwe woorden op een oude melodie. Dat valt ook sneller in de smaak dan nieuwe woorden op een nieuwe melodie..

katholiekestandaard..jpg
katholieke kaarsenstandaard

 
 
 
 
   

paus-staf.jpg
staf van de paus met dennenkegel versierd

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Lastiger te herkennen wordt het als we niet zo duidelijk meer de pijnappel zien, maar iets wat erop lijkt en uit planten is samengesteld. Toch denk ik dat het onderstaande ornament boven het poortje in Enkhuizen nog een verre echo is van de thyrsus, volkomen los van zijn oorspronkelijke betekenis en als centraal element in een omvangrijk ornament opgenomen.
 

dsc04045enkhuizen.jpg
Weeshuispoortje Enkhuizen met thyrsus (?) als topornament boven het driehoekig fronton uitstekend.

Bij dit Renaissance-huis in Haarlem (foto hieronder) is het overduidelijk dat men de keuze heeft gemaakt om de topgevelpartij met pijnappels te versieren.
 

dsc05477haarlem.jpg
diverse dennekegels als versiering op het oude stadhuis (17e eeuw) van Haarlem

dsc09213olm-arnhem.jpg
Zaans huis: Lod XVI-stijl: hoekversiering met pijnappel

In het Openluchtmuseum in Arnhem zijn er in het Zaanse hoekje wel een paar panden met ornamenten en bovenlichten. Een van de uit de Zaanstreek afkomstige woningen uit de Lod. XVI-stijlperiode heeft een paar pijnappels als dakornament.

dsc09210olm-arnhem-vergr.jpg
Zaans huis (zie foto hierboven): uitvergroting pijnappel

BACK

START

NEXT